ΙΣΤΟΡΙΑ 17: ΠΑΙΖΟΥΜΕ ΚΡΕΜΑΛΑ;

Με έχουν ρωτήσει πολλές φορές πως ακριβώς γίνεται η χειλεοανάγνωση, και πάντα την περιγράφω σαν “κάτι που μοιάζει με το παιδικό παιχνίδι κρεμάλα”.

Αυτή είναι δική μου έκφραση, δεν την έχω διαβάσει πουθενά. Όμως, έχω διαβάσει σε επιστημονικά βιβλία ότι με τη χειλεοανάγνωση κατ’ ουσίαν καταλαβαίνεις μόνο το 30-40% της πληροφορίας που έχει μια λέξη (στη γλώσσα μας, κυρίως τα φωνήεντα) και πρέπει να συμπληρώσεις με το μυαλό σου, αυτόματα, το υπόλοιπο.

Λογικά λοιπόν, έκανα πάντα το συνειρμό με την “κρεμάλα” , και θέλω να πιστεύω ότι αυτή η λέξη περιγράφει καλά το διάβασμα των χειλιών.

Δεν ξέρω αν σας άρεσε να παίζετε κρεμάλα ως παιδιά, αν και είναι βέβαιο ότι κάποτε θα έχετε παίξει και εσείς. Εμένα μου άρεσε πολύ, και ειδικότερα στην Τρίτη λυκείου, όπου είχαμε φτιάξει μια κλίκα οι δευτεροδεσμίτες, και καμαρώναμε για τις φοβερές και τρομερές λέξεις που είχαμε μάθει. Τρομάρα μας, δηλαδή.

Συνηθίζαμε να βάζουμε στην κρεμάλα τις λέξεις “ριβονουκλεϊνικό” και, ακόμα χειρότερα, “δεσοξυριβοζονουκλεϊνικό” (οξύ), δηλαδή τα RNA και DNA, και μετά απορούσαμε γιατί δεν μας πολυθέλανε για παρέα τα άλλα παιδιά. Αφού ήταν ωραίες λέξεις!

Δεν ήξερα τότε ότι αυτοί οι γλωσσοδέτες θα με συντρόφευαν για πολλά χρόνια – κι ακόμη και σήμερα τους έχω διαρκώς μπροστά μου. Μα με βοήθησαν, εκτός των άλλων, και στο να αντιληφθώ τη σχέση τους με το διάβασμα των χειλιών, και να εξελιχθώ όσο μπορούσα σε αυτό το “παιχνίδι” που έπρεπε και πρέπει να παίζω καθημερινά προκειμένου να επικοινωνήσω.

Πριν από λίγο καιρό, μέσω αυτού του blog έμαθα ότι στο εξωτερικό κυκλοφορούν εγχειρίδια εκμάθησης της χειλεοανάγνωσης, και ειδικά προγράμματα στους υπολογιστές. Αν έχουμε και εδώ τέτοια κόλπα, δεν το γνωρίζω.

Εγώ (όπως και πολλά άλλα παιδιά) έμαθα να διαβάζω τα χείλη εμπειρικά με τα χρόνια, υποθέτω όπως μαθαίνουν και οι τυφλοί να ξεχωρίζουν φωνές και βήματα.

Εκεί που ακόμα δεν τα καταφέρνω είναι στο να ξεχωρίζω τις ξένες λέξεις, όταν ενσωματώνονται στον ελληνικό λόγο. Για παράδειγμα, αν μου μιλήσει κάποιος όπως γράφουν σε μοντέρνα περιοδικά τύπου Νitro και DownTown (και έχω λόγο που αναφέρομαι σε αυτά κυρίως), τότε χάνω τον μπούσουλα, εντελώς.

Αντε να διαβάσεις τα χείλη κάποιου που θα σου πει: “Aυτό το project έχει deadline μεθαύριο, baby, OK?” ή κάτι ακόμα χειρότερο, ας πούμε από τον χώρο της πληροφορικής, της μόδας ή της διαφήμισης, που δεν ξέρω ούτε να το γράψω. Και αν ποτέ μου πουν κάτι ανάλογο, δεν θα έχω και πολλές ατάκες για να απαντήσω. Το μόνο που θα μπορέσω να ψελλίσω είναι: “Στη μάνα σου το ‘πες;”

Λέξεις που για σας είναι απλές, για μένα είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές αν δεν είναι καταχωρημένες στο “σύστημα”, δηλαδή στη μνήμη μου. Το κλασικό παράδειγμα πάνω σε αυτό είναι τα επίθετα.

Για να είμαι ειλικρινής, αποφεύγω να ρωτάω τα επίθετα αγνώστων ανθρώπων, ας πούμε όταν τους συναντάω για πρώτη φορά σε μια παρέα. Με τα μικρά ονόματα λίγο-πολύ παλεύεται το πράγμα, γιατί συνήθως θα γνωρίσεις κάποιο Γιάννη, Γιώργο, Δημήτρη, Αντώνη, κάποια Κατερίνα ή Μαρία. Το πολύ να πέσεις πάνω σε έναν Μιχαήλ Αγγελο ή σε κάποια Μαρία Νεφέλη, αλλά ακόμα και αυτά έγιναν της μόδας πριν από μια δεκαετία και τώρα είναι επίσης αναγνωρίσιμα. Με τους μετανάστες επίσης το πράγμα ζορίζει λίγο, αλλά εκεί είναι πιο εύκολο να τους ζητήσεις ή να ζητήσεις από κάποιον στην παρέα να σου γράψει το όνομά τους για να το καταλάβεις. Οι άνθρωποι έχουν περάσει τόσα πολλά, που αυτό είναι το τελευταίο που θα παρεξηγούσαν.

Τι γίνεται όμως με τα ένδοξα Ελληνικά μας επώνυμα; Αν κάποιος λέγεται Παπαδόπουλος, Παπαγεωργόπουλος, Παπαδίτσας, Παπαδάκης, Παπαδάκος, Καραϊσκάκης, Καραϊτάβλης (ωχ, συγγνώμη, αυτό είναι από άλλο ανέκδοτο!) , και τα άλλα παρόμοια και πολύ γνωστά, είναι εύκολο να τον αναγνωρίσω. Μα ουαί κι αλίμονο αν έχει σπάνιο επίθετο ή γενικά δεν μπορώ να το καταλάβω.

Όχι μόνο δεν καταλαβαίνω το επίθετο και δεν ξέρω πώς να τον/την προσφωνήσω (εκτός από ψιτ εσύ, καλέ κύριε – καλέ κοπελιά κλπ), αλλά επιπλέον δύσκολα μπαίνουν και στη διαδικασία να γράψουν το επίθετό τους σε ένα χαρτί. Ισως, για κάποιο μυστήριο σε μένα λόγο, να τους προσβάλλει η διαδικασία.

Η ουσία είναι ότι, μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες να καταλάβω τα επίθετα αυτών που μου συστήνουν, καταλήγω στις προσφωνήσεις με τα μικρά ονόματα και με ουδέτερο τρόπο – χωρίς ονόματα δηλαδή.

Δεν έχω πολλά ακόμη να σας πω για τη χειλεοανάγνωση. Νομίζω ότι είναι ευνόητο και το αντιλαμβάνεστε ότι συχνά κάνω λάθος και μπερδεύομαι σε παρόμοιες λέξεις, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις. Πχ, μπορεί κάποιος να μου πει: “θα ανάψω τη λάμπα” κι εγώ να καταλάβω: “θα σου αστράψω μια φάπα” και να καταλήξουμε να παίζουμε μπουνιές από το πουθενά.

Αλλά σε γενικές γραμμές, όσο μεγαλώνω, και προσέχω καλύτερα τις λέξεις και όλο το συνειρμό της πρότασης, τα περίφημα συμφραζόμενα δηλαδή, είναι όλο και πιο εύκολο για μένα να κατανοήσω μέσες-άκρες μια κουβέντα.

Βέβαια, όσο πιο λίγα είναι τα άτομα που συμμετέχουν στη συζήτηση (ιδανικά μέχρι 4-5 και να καθόμαστε γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι σε χώρο με καλό φωτισμό) τόσο καλύτερα είναι για μένα τα πράγματα.

Μετά από τα παραπάνω, πιστεύω να καταλάβατε τις βασικές αρχές τις χειλεοανάγνωσης.

Ευχαριστώ όλους εσάς τους τακτικούς αναγνώστες μας, τον Γιάννη Πωστονλένε, τη Μαρία Ποιαμαρία, τον Γιώργο Ψιτεσύ, την Κατερίνα Καλεκοπελιά και τους άλλους Δενξερωεπίθετο για τη σταθερή ανάγνωση αυτών εδώ των κειμένων και την έμπρακτη στήριξή τους στο blog μας.