ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ΟΙ ΚΟΥΦΟΙ ΤΟ 1867;

Η  ΚΟΥΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ CLARKE ΣΤΗ ΜΑΣΣΑΧΟΥΣΕΤΗ

Ήταν δυνατή η εκπαίδευση των εκ γενετής κωφών παιδιών στον προφορικό λόγο το 1867; Μα και φυσικά ήταν δυνατή... στο Northampton των Ηνωμένων Πολιτειών, στην πολιτεία της Μασσαχουσέτης.

Όπως είχαμε δει και στο θέμα μας για την Helen Keller  (η οποία, αν και τυφλή εκτός από κωφή κατόρθωσε να εκπαιδευτεί και στον προφορικό λόγο σε σχολείο της Βοστώνης το 1890[1] ) , ήταν ήδη δυνατή και γνωστή από παλιά η εκπαίδευση κωφών παιδιών στον προφορικό λόγο στις ΗΠΑ και σε ευρωπαικές χώρες όπως η Μεγάλη Βρεττανία, η Γερμανία και η Ιταλία.

Μάλιστα σε συνέδριο για την εκπαίδευση των κωφών παιδιών που έγινε στο Μιλάνο το 1880 αποφασίστηκε ότι ο σωστότερος τρόπος εκπαίδευσης των εκ γενετής κωφών παιδιών είναι η εκπαίδευσή τους στον προφορικό λόγο και όχι στη νοηματική γλώσσα. [2]

Εκείνα τα χρόνια η αντιπαράθεση μεταξύ όσων επικροτούσαν τη νοηματική και όσων επικροτούσαν τον προφορικό λόγο για τα κωφά παιδιά ήταν έντονη. Ετσι, λίγο πριν ή λίγο μετά το συνέδριο του Μιλάνου δημιουργήθηκαν σχολεία εκπαίδευσης στη νοηματική και σχολεία εκπαίδευσης στον προφορικό λόγο, ειδικότερα στην Ανατολική ακτή των ΗΠΑ.

Το σχολείο Clarke ιδρύθηκε τo 1867 στη Μασσαχουσέτη και για σχεδόν 150 συνεχή χρόνια, μέχρι και σήμερα, δεν εγκατέλειψε ποτέ την προφορική εκπαίδευση των κωφών παιδιών. Τουναντίον, μετά την επικράτηση των κοχλιακών εμφυτευμάτων τα τελευταία 20-30 χρόνια οι δράσεις του σχολείου έχουν πολλαπλασιαστεί και έχει ανοίξει και άλλα παραρτήματα.

Εδώ βλέπετε τη σελίδα του σχολείου, από την οποία και μεταφράζω το ιστορικό του: 

 Το Clarke ιδρύθηκε το 1867 στο Northampton από τον Gardiner Green Hubbard, του οποίου η 4 χρονη κόρη Μέιμπελ έχασε την ακοή της όταν προσεβλήθη από οστρακιά. Ο Hubbard πίστευε ότι η κόρη του μπορούσε να μιλάει και να εκπαιδευτεί όπως και τα άλλα παιδιά. Έτσι προσέλαβε έναν δάσκαλο για να βελτιώσει την ομιλία και την κατανόηση της γλώσσας του παιδιού. Στα 10 της χρόνια η Μέημπελ παρακολουθούσε κανονικά τις τάξεις των ακουόντων συνομήλικων της παιδιών.

Με τη βοήθεια του πλούσιου φιλάνθρωπου John Clarke, ο Hubbard ίδρυσε το σχολείο Clarke, για να βοηθήσει και άλλα κωφά παιδιά να μάθουν να ακούνε, να μιλάνε και να τα καταφέρνουν στην κοινωνική ενσωμάτωση.

Έτσι το σχολείο Clarke έγινε το πρώτο σχολείο των ΗΠΑ που δίδασκε τα κωφά παιδιά να χρησιμοποιούν την προφορική μέθοδο και να  αναγνωρίζουν τη σημασία της ενσωμάτωσης των κωφών παιδιών στα κανονικά σχολεία μαζί με τα ακούοντα παιδιά. Επίσης, μετά από τη συνεργασία του Clarke με το Smith College, το Clarke έγινε επίσης το πρώτο σχολείο που δίδαξε στους καθηγητές του την ακουστική / προφορική εκπαίδευση.

Τις δυο προηγούμενες δεκαετίες οι νέες τεχνολογίες και ιατρικές ανακαλύψεις όπως τα κοχλιακά εμφυτεύματα οδήγησαν στο να μάθουν τα κωφά και βαρήκοα παιδιά να μιλούν σε μικρότερες ηλικίες από όσες έχουν καταγραφεί ποτέ στην ιστορία. Ετσι το σχολείο Clarke άνοιξε 4 ακόμα παραρτήματα: στη Βοστώνη (1995),  το Jacksonville (1996), τη Νέα Υόρκη (1999) και τη Φιλαδέλφεια (2001).

Το σχολείο Clarke έχει εστιάσει στην ακοή και την ομιλία των παιδιών, δηλαδή τα μαθαίνει να ακούνε και να μιλάνε και όχι να χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα.

Στο Clarke τα παιδιά έχουν κοχλιακά εμφυτεύματα ή ακουστικά βαρηκοΐας, με τα οποία αυξάνουν την πρόσβασή τους στον ήχο, και οι ειδικευμένοι δάσκαλοι, ακοολόγοι και λογοθεραπευτές τα βοηθούν να αναπτύξουν τις ικανότητές τους στην ακοή και στην ομιλία.

Ο τελικός στόχος του σχολείου είναι να καταφέρουν τα παιδιά να εκπαιδευτούν σε τάξεις σχολείων μαζί με τα ακούοντα παιδιά της περιοχής τους.

Επομένως, εδώ και 150 χρόνια στις ΗΠΑ είναι δυνατή η εκπαίδευση των κωφών παιδιών στον προφορικό λόγο, στο σχολείο Clarke και σε άλλα σχολεία που άνοιξαν μετά από το Clarke.

Με τη βοήθεια των κοχλιακών εμφυτευμάτων ή των ισχυρών ακουστικών βαρηκοΐας και της κατάλληλης εκπαίδευσης, πρέπει σύντομα να αναθεωρήσουμε την εκπαιδευτική πολιτική των σχολείων κωφών της χώρας μας. Δεν είναι δυνατόν να μένουμε πίσω, όχι δέκα και είκοσι χρόνια, αλλά …150 ( ! ) και να στερούμε από τα κωφά παιδιά τη δυνατότητά τους να ακούσουν, να μιλήσουν και να ενσωματωθούν κοινωνικά. 

Μήπως περιμένουμε να μεταναστεύσουν οι γονείς στις ΗΠΑ για να μπορέσει να μιλήσει ένα κωφό παιδί; Να υπενθυμίσω ότι το ημερολόγιο δείχνει 2014 και όχι 1867 και ότι οι κωφοί και βαρήκοοι σήμερα επιβάλλεται να έχουν πρόσβαση στον ήχο και στην ομιλία. Ας ευχηθούμε σύντομα η ομιλία των κωφών να είναι ο κανόνας και η κωφαλαλία η εξαίρεση. Είναι όχι μόνο εφικτό, αλλά και έχουμε ήδη αργήσει πολύ σαν χώρα.

---

[1]www.afb.org/info/about-us/helen-keller/biography-and-chronology/biography/1235

[2] en.wikipedia.org/wiki/Second_International_Congress_on_Education_of_the_Deaf

Κωφός (Deaf) ή Βαρήκοος; (Hard of Hearing)

Συχνά, άνθρωποι που έχουν λίγη ή καθόλου λειτουργική ακοή ονομάζουν τους εαυτούς τους «κωφούς». Αυτοί που έχουν μικρότερη απώλεια ακοής ονομάζουν τους εαυτούς τους «βαρήκοους».

Υπάρχουν επίσης άνθρωποι με διαταραχή ακουστικής επεξεργασίας [auditory processing disorder (APD)], τέτοια που τους εμποδίζει από το να κατανοήσουν την προφορική πληροφορία. Όταν οι δυο αυτές ομάδες συνδυάζονται, γίνεται λόγος για «άτομα με ακουστικές βλάβες» ή «απώλεια ακοής» ή «άτομα με προβλήματα ακοής».

Όταν αναφερόμαστε στους κωφούς που ακολουθούν την κουλτούρα κωφών (δηλ. τη νοηματική γλώσσα) τότε το κ πρέπει να είναι κεφαλαίο (Κωφοί).  Οι προσβάσεις για τους μαθητές που είναι κωφοί, βαρήκοοι ή έχουν APD μπορούν να ταξινομηθούν ως «οπτικές» και «ακουστικές». Οι οπτικές προσβάσεις βασίζονται στην όραση, ενώ οι ακουστικές στην υπολειπόμενη ακοή των ατόμων. Παραδείγματα οπτικής πρόσβασης αποτελούν οι διερμηνείς νοηματικής γλώσσας, η χειλεοανάγνωση και οι υπότιτλοι. Παραδείγματα ακουστικής πρόσβασης αποτελούν οι συσκευές ακουστικής ενίσχυσης όπως τα συστήματα FM.

Βαρηκοϊα (Hard of Hearing)

Μερικοί μαθητές που είναι βαρήκοοι μπορούν να ακούσουν μόνο συγκεκριμένες συχνότητες ή ήχους σε ένα συγκεκριμένο εύρος. Ετσι, μπορεί να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ακουστικά τους και από τη χειλεοανάγνωση. Μερικοί μαθητές που είναι βαρήκοοι μπορεί να μην μάθουν ποτέ τη νοηματική γλώσσα ή να την χρησιμοποιούν περιστασιακά. Οι βαρήκοοι μαθητές μπορεί να εμφανίζουν διαταραχές ομιλίας εξαιτίας της ανικανότητάς τους να ακούσουν καθαρά την ίδια τους τη φωνή.

Το να είναι κωφοί ή βαρήκοοι μπορεί να επηρεάσει τους μαθητές με πολλούς τρόπους. Μπορεί να δυσκολεύονται να κατανοήσουν την ομιλία σε μεγάλες αίθουσες, ειδικά εάν τα ακουστικά τους προκαλούν ηχώ ή αν οι ομιλητές μιλούν γρήγορα, σιγά και όχι αρκετά καθαρά. Τα άτομα με προβλήματα ακοής μπορεί να δυσκολεύονται όταν βλέπουν μια επίδειξη και ταυτόχρονα τους δίνονται προφορικές οδηγίες, ειδικότερα εάν πρέπει να κοιτούν έναν διερμηνέα νοηματικής, μια οθόνη με υποτίτλους ή τα χείλη του συνομιλητή. Σε συζητήσεις στην αίθουσα διδασκαλίας μπορεί επίσης να είναι δύσκολο να συμμετέχουν, ειδικότερα εάν η συζήτηση είναι γρήγορη και χωρίς να τη διευθύνει κάποιος, ειδικά εάν υπάρχει χρονοκαθυστέρηση ανάμεσα στην παρουσίαση και τα σχόλια ενός ομιλητή.

Οι βαρήκοοι μαθητές μπορεί να χρησιμοποιούν ακουστικά βαρηκοίας. Οι μαθητές που χρησιμοποιούν ακουστικό βαρηκοϊας μπορεί να ωφεληθούν με ενίσχυση με άλλους τρόπους, π.χ. από βοηθητικές ακουστικές συσκευές όπως είναι τα τηλέφωνα που είναι συμβατά με ακουστικά βαρηκοϊας και τα καλώδια ενίσχυσης ακοής (hearing loops). Μερικοί μαθητές χρησιμοποιούν συστήματα ενίσχυσης FM, τα οποία απαιτούν να φοράει ο δάσκαλος ένα μικρόφωνο, ώστε να μεταδίδεται ο ήχος της ομιλίας του απευθείας στον μαθητή.

Κώφωση (Deafness)

Οι μαθητές που είναι κωφοί μπορούν να καταλάβουν λίγη ή καθόλου από την ομιλία, ανάλογα με την βαρύτητα της βλάβης και την ηλικία έναρξης του προβλήματος. Συχνά ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΠΑΝΤΑ, χρησιμοποιούν διερμηνέα της νοηματικής γλώσσας. Η Αμερικάνικη νοηματική γλώσσα χρησιμοποιείται ευρέως και έχει την δική της γραμματική και το δικό της συντακτικό. Ωστόσο άλλοι μαθητές χρησιμοποιούν την αγγλική γλώσσα ή την αγγλική νοηματική, η οποία χρησιμοποιεί το συντακτικό της αγγλικής γλώσσας.

Ενας πιστοποιημένος διερμηνέας μεταφράζει από τη μια γλώσσα στην άλλη. Ωστόσο οι μαθητές που είναι κωφοί μπορούν επίσης να ωφεληθούν από τους υποτίτλους σε πραγματικό χρόνο (real-time captioning)*, όπου το κείμενο που εκφωνείται προφορικά καταγράφεται σε μια οθόνη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ένας μαθητής που χρησιμοποιεί διερμηνέα ή κάνει χειλεοανάγνωση ή διαβάζει τους υποτίτλους σε πραγματικό χρόνο δεν μπορεί να κοιτάει ή να γράφει σημειώσεις ταυτόχρονα. Συνεπώς σε αυτόν τον μαθητή πρέπει να δίνουμε έτοιμο το γραπτό υλικό. Επίσης είναι χρήσιμες οι σημειώσεις που θα μπορούσε να διαβάσει πριν ή μετά το μάθημα, αλλά όχι κατά τη διάρκεια του μαθήματος.

·      -*  Στην Ευρώπη η διαδικασία καταγραφής υποτίτλων σε ζωντανό χρόνο (real-time captioning), αναφέρεται και ως speech-to-text.

·       Απόδοση κειμένου από αυτή την πηγή (πανεπιστήμιο Washington ) 

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ SINGULAR LOGIC

Η ομιλία αυτή εκφωνήθηκε και βιντεοσκοπήθηκε στις 4/10/2013 , όταν με κάλεσαν να μιλήσω στις εκδηλώσεις που γίνονται για τις γυναίκες εργαζόμενες της εταιρίας πληροφορικής SINGULAR LOGIC ( http://www.singularlogic.eu/index_en.html ). 

Προσωπικά μίλησα αυθόρμητα και όχι διαβάζοντας το κείμενο, αλλά αυτό ήταν το κείμενο οδηγός που είχα γράψει και σε αυτό βασίστηκε η ομιλία μου (διάρκειας μιας ώρας περίπου). Το βίντεο θα αναρτηθεί σύντομα, αλλά επειδή σε αυτή τη φάση δεν έχει ακόμα υποτιτλιστεί (πρόκειται όμως να το υποτιτλίσουμε), θεώρησα σκόπιμο να παραθέσω όλο το βασικό κείμενο ώστε οι συνάνθρωποί μας με πρόβλημα ακοής που δεν θα μπορέσουν να παρακολουθήσουν την ομιλία στο βίντεο να μάθουν τι περίπου είπα. 

Ευχαριστώ και από εδώ την κ. Μαρίκα Λάμπρου, Διευθύνουσα Σύμβουλο της εταιρίας για την πρόσκληση, αλλά και την κ. Αιμιλία Αντωνοπούλου από το τμήμα ανθρώπινου δυναμικού και την κ. Κωνσταντίνα Κωνσταντοπούλου και βέβαια όλες τις υπέροχες κυρίες - ακροάτριες που παρακολούθησαν την ομιλία.  Στην φωτογραφία η υποφαινόμενη στο κέντρο και δίπλα μου η κ. Μαρίκα Λάμπρου.

Ο τίτλος της ομιλίας, όπως διαμορφώθηκε από την SL ήταν: 

  

H 'κουφή' ιστορία μιας ξεχωριστής γυναίκας!

 Όταν με καλούν κάπου να μιλήσω για τη ζωή μου, ξέρω πως αναπόφευκτα η πρώτη ερώτηση θα έχει σχέση με το θέμα της ακοής μου και πως αυτό επηρέασε και επηρεάζει την επικοινωνία μου, τις επαγγελματικές και προσωπικές μου επιλογές και γενικότερα τον τρόπο που υπάρχω στην κοινωνία.

Η κώφωση είναι μια περίεργη κατάσταση ζωής. Παρόλο που σαφέστατα είναι αναπηρία και μάλιστα από τις μεγαλύτερες αναπηρίες, καθώς συνεπάγεται πολλούς κινδύνους και περιορισμούς στη ζωή μας, εν τούτοις, επειδή δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή με την πρώτη ματιά από τους ακούοντες, συχνά η σημασία της παραγνωρίζεται ή / και υποβαθμίζεται.

Στην πραγματικότητα κάποιος που ακούει δεν έχει τρόπο να καταλάβει εάν ο συνομιλητής του είναι λίγο βαρήκοος, βαριά βαρήκοος ή και τελείως κωφός. Ετσι, χρησιμοποιεί σαν κριτήριο αναπηρίας αυτό που μπορεί να αξιολογήσει εμπειρικά, δηλαδή το πρόβλημα επικοινωνίας και ομιλίας του συνομιλητή. Εχει την εσφαλμένη τάση να πιστεύει ότι κάποιος που δεν μπορεί καθόλου να μιλήσει (κωφάλαλος) και επικοινωνεί μόνο με νοήματα είναι «πραγματικά» κουφός, ενώ όποιος καταφέρνει να απαντήσει προφορικά και να επικοινωνεί «δεν μπορεί» να είναι «τελείως κουφός» , άρα θα είναι απλώς «λίγο βαρήκοος». 

Αυτή η εμπειρική γνώση και αξιολόγηση όμως είναι λανθασμένη, επικίνδυνη και άδικη επίσης, όσον αφορά τη μεταγλωσσική κώφωση. Τι είναι όμως η μεταγλωσσική κώφωση; Είναι η πάθηση που έχω εγώ και βρίσκομαι ενώπιόν σας και σας μιλώ προφορικά με τη φωνή μου. Είναι η κατάσταση εκείνη κατά την οποία κάποιος χάνει την ακοή του μεταγλωσσικά – δηλαδή μετά τα 4 χρόνια του και αφού έχει αναπτύξει πρώτα την ικανότητα ομιλίας. 

Όπως αντιλαμβανόμαστε εύκολα, όταν ένα παιδί μάθει να μιλάει πριν χάσει την ακοή του, μετά δεν σταματάει να μιλάει. Απλώς δεν ακούει πια. Συνήθως όμως αναπτύσσει ενστικτωδώς την ικανότητα να «διαβάζει τα χείλη» και να απαντάει προφορικά στους συνομιλητές του.

Μεταγλωσσικοί κωφοί είναι και όσοι έχασαν την ακοή τους σε μεγαλύτερες ηλικίες από την ηλικία των 4: μπορεί να συμβεί επίσης στα 12, στα 20, στα 30, στα 40, στα 50 – και συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό μετά τα 60-65 λόγω ηλικίας. Όσο πιο μεγάλος χάσει κανείς την ακοή του τόσο πιο δύσκολα θα ενεργοποιήσει τη χειλεοανάγνωση, σε αντίθεση με τα παιδιά. 

Εγώ άρχισα να χάνω την ακοή μου σταδιακά μετά τα 4,5 – ήμουν δηλαδή πολύ μικρή, αλλά ευτυχώς είχα μάθει ήδη να μιλάω. Δεν έκανα ποτέ μαθήματα λογοθεραπείας για να μιλήσω. Μέχρι τα 4,5 όλα ήταν φυσιολογικά πάνω μου και κανείς στο σπίτι δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα ανέπτυσσα πρόβλημα ακοής. 

Ωστόσο υπήρχαν ήδη 3 συνδυαστικοί παράγοντες που αργότερα αξιολογήθηκαν ως δυνητικά επιβλαβείς: πρώτον, ο πυρηνικός ίκτερος που εμφάνισα ήδη στο μαιευτήριο και ήταν υψηλότατος (παραλίγο να πεθάνω). Φαίνεται πως ίσως επέφερε μια πρώτη βλάβη στα ακουστικά νεύρα.

Δεύτερον, έπαθα ιλαρά ως μωρό, σε ηλικία μόλις ενός έτους και πριν προλάβω να κάνω το εμβόλιο (με κόλλησε ένα άλλο παιδάκι).  Ο ιός της ιλαράς επίσης ενδέχεται να προκαλέσει βλάβες στο ακουστικό νεύρο.

Τρίτον, στην ηλικία των 4 άρχισα να παθαίνω απανωτές ωτίτιδες. Τα φάρμακα που δίνονταν τότε (1977) στις ωτίτιδες ήταν συχνά ωτοτοξικά, και μια δόση παραπάνω μπορούσε να καταστρέψει τα ακουστικά νεύρα.

Πιθανότατα λοιπόν σε μένα ενέργησαν όλα τα παραπάνω, αν και ακόμα μέχρι σήμερα δεν ξέρουμε τι απ’ όλα επηρέασε περισσότερο την κατάσταση και σε ποιο βαθμό. Θα κάνω εδώ μια παρένθεση για να σας πω ότι μεγάλωσα σε ένα σπίτι όπου ο πατέρας μου ήταν γιατρός, η μητέρα μου προϊσταμένη νοσηλεύτρια, η νονά γιατρός και γενικότερα το ιατρικό στοιχείο ήταν έντονο!

Στα 4,5 λοιπόν οι δικοί μου αντιλήφθηκαν ότι υπήρχε πρόβλημα με την ακοή μου. Ωστόσο, επειδή προφανώς ακόμα άκουγα κάποια πράγματα και επειδή ασυναίσθητα ίσως είχα ήδη αρχίσει να χρησιμοποιοώ τη χειλεοανάγνωση, και φυσικά επειδή μιλούσα όπως μιλάω και τώρα, κατάφερα να μπερδέψω τους παιδιάτρους (γνωστούς του πατέρα μου) για τουλάχιστον 3 χρόνια ακόμα. Οι παιδίατροι που με εξέταζαν έλεγαν ότι το πρόβλημα είναι ψυχολογικό, επειδή στο μεταξύ είχε γεννηθεί ο μικρότερος αδερφός μου και ότι ακούω αλλά δεν απαντάω επειδή «ζηλεύω τον μικρό» !

Στα έξι μου με έγραψαν στο σχολείο της γειτονιάς, όπου τους κάλεσε η δασκάλα και τους είπε πως «νομίζει ότι το παιδί έχει πρόβλημα ακοής» (χωρίς οι ίδιοι να έχουν πει κάτι). Τελικά, κι αφού έγινα μπαλάκι μεταξύ δασκάλων και παιδιάτρων, έγινε η γνωμάτευση και φόρεσα για πρώτη φορά ακουστικά στα 8,5  - κατά την έναρξη της Τετάρτης, πλέον, δημοτικού.

Είμαστε λοιπόν στο έτος 1981. Τότε αφενός τα μηχανήματα που γνωματεύουν την κώφωση δεν ήταν πολύ αξιόπιστα όσο σήμερα (σήμερα υπάρχουν τα προκλητά δυναμικά, τα οποία εξετάζουν τα επίπεδα ακοής χωρίς να χρειάζεται η συμμετοχή του ασθενούς – γίνονται μόνο με τοποθέτηση ηλεκτροδίων και την καταγραφή της απόκρισης του εγκεφάλου στους ήχους. Ετσι, σήμερα μπορούμε να ελέγξουμε τα επίπεδα ακοής ακόμα και παιδιών ολίγων μηνών, που δεν μιλούν ακόμα και να προλάβουμε να επέμβουμε, με ακουστικά, κοχλιακά εμφυτεύματα και λογοθεραπείες). 

Αλλά το 1981 δεν είχαμε αυτές τις επιλογές. Φόρεσα, βεβαίως, ακουστικά βαρηκοίας, τα οποία ήταν πρωτόγονα σε σχέση με τα σημερινά, κι από κει και πέρα έπρεπε να παλέψω μόνη τα πάντα. Στο σχολείο δεν υπήρχε καμία ειδική πρόβλεψη για ένα παιδί με σοβαρό ακουστικό πρόβλημα. Ούτε εξειδικευμένοι δάσκαλοι, ούτε κάποιες οδηγίες χειρισμού ενός τέτοιου παιδιού. Ουσιαστικά μόνη μου και ενστικτωδώς κατεύθυνα τους δασκάλους.

Για παράδειγμα, ζητούσα πάντα να καθίσω στο δεύτερο θρανίο, στη μεσαία σειρά, στα δεξιά του δασκάλου. Όταν με ρωτούσαν γιατί επιλέγω το συγκεκριμένο θρανίο δεν ήξερα να απαντήσω. Εννοείται ότι η επιλογή μου ήταν σεβαστή  και ουδείς διανοήθηκε να καθίσει στο θρανίο «μου» επί 12 χρόνια που κράτησε το σχολείο. 

Πολλά χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα μόλις πρόπερσι έτυχε να διαβάσω ένα αγγλικό σύγγραμα που έλεγε ότι αυτό ακριβώς το θρανίο πρέπει να δίνεται σε παιδιά με πρόβλημα ακοής (σε δεξιόχειρες η αριστερή πλευρά του θρανίου, όπως και σε μένα, σε αριστερόχειρες η δεξιά). Αυτό γιατί η συγκεκριμένη θέση επέτρεπε να είσαι κοντά στον δάσκαλο, να έχεις εποπτεία του μεγαλύτερου μέρους της αίθουσας αν έστριβες το κεφάλι και τέλος – και σημαντικότερο: επειδή οι δάσκαλοι αφαιρούνταν και περπατούσαν στον διάδρομο (άρα δεν θα μπορούσα να διαβάσω τα χείλη τους), έπρεπε να είμαι στο δεύτερο θρανίο και όχι στο πρώτο, ώστε να τους σταματώ εάν έκαναν βόλτες στον διάδρομο!

Πέρασε έτσι η Τετάρτη και η Πέμπτη δημοτικού. Κάπου εκεί, μεταξύ 10 και 12 ετών, πρέπει (όπως καταλαβαίνω τώρα) να κουφάθηκα τελείως, δηλαδή στα σημερινά μου επίπεδα ακοής. Υπενθυμίζω ότι με τα τότε μηχανήματα δεν είχαμε αξιόπιστες μετρήσεις και μόνο υποθέσεις κάνω για το πότε υπέστην την πλήρη απώλεια. Αυτό που θυμάμαι είναι ότι μέχρι τα 10 μιλούσα στο τηλέφωνο, αλλά μόνο με τη γιαγιά μου. Μάλιστα έλεγα ότι «οι άλλοι μιλάνε σιγά και δεν καταλαβαίνω, η γιαγιά μιλάει δυνατά». Χρόνια αργότερα έμαθα ότι η καημένη η γιαγιά τηλεφωνούσε επίτηδες και ξεφώνιζε και την άκουγαν σε όλη τη γειτονιά!

Ετσι στα 10 «πέταξα» και το τηλέφωνο από τη ζωή μου, και ακολούθησε μια μακρά περίοδος απομόνωσης μέχρι τα 25 μου που απέκτησα κινητό και ίντερνετ. Αλλά θα φτάσουμε και εκεί. Στο σχολείο ωστόσο τα πήγαινα λαμπρά – ήμουν πάντα η καλύτερη μαθήτρια. Απουσιολόγος, σημαιοφόρος, οι βαθμοί μου ήταν από 19 και κάτι μέχρι το απόλυτο 20, που το πέτυχα όχι μία αλλά δυο απανωτές φορές: στη Δευτέρα και στην Τρίτη Λυκείου. Προφανώς όλα αυτά τα χρωστούσα στο ότι διάβαζα διαρκώς. Τι άλλο να κάνει ένα παιδί με πρόβλημα ακοής στη δεκαετία του 80, χωρίς κινητό, χωρίς ίντερνετ, χωρίς άλλη πρόσβαση στον κόσμο πέραν των βιβλίων;

Είχα την τύχη να έχω μια αρκετά μεγάλη βιβλιοθήκη στο σπίτι κι έτσι διάβαζα και εξωσχολικά βιβλία επίσης. Αυτό με βοήθησε στο να αναπτύξω ένα πλούσιο λεξιλόγιο, κάτι που έχει τεράστια σημασία και στη χειλεοανάγνωση. Βλέπετε, το διάβασμα των χειλιών δεν είναι απλή υπόθεση. Είναι μάλλον σαν το παιδικό παιχνίδι «κρεμάλα». Κάποια γράμματα τα «διαβάζεις» (κυρίως τα φωνήεντα) και κάποια τα μαντεύεις περισσότερο από τα συμφραζόμενα. Εάν λοιπόν δεν υπάρχει στο μνημονικό σου η λέξη «Ναβουχοδονόσωρ» είναι αδύνατον να καταφέρεις να τη διαβάσεις και στα χείλη.

Αυτό επηρεάζει πολύ και τη συνενόηση σε ξένες γλώσσες. Παρόλο που έμαθα δυο γλώσσες, Αγγλικά και Γαλλικά, αδυνατώ να διαβάσω τα χείλη όσων μιλούν προφορικά σε αυτές. Βεβαίως είναι θέμα εξάσκησης. Τη χρονιά που έδωσα για το Lower of Caimbridge, επειδή έπρεπε να δώσω και προφορικά, είχα κάνει εξάσκηση επί ένα χρόνο με Άγγλο καθηγητή που δεν μιλούσε Ελληνικά. Προς το τέλος της χρονιάς καταφέρναμε να συνεννοηθούμε κάπως!

Το Βρεττανικό συμβούλιο ήταν από τότε οργανωμένο και παρείχε ειδικό τρόπο εξέτασης σε μαθητές με προβλήματα ακοής. Δώσαμε τα προφορικά με δάσκαλο ειδικευμένο να μιλάει σε χειλεοαναγνώστες κωφούς, ενώ αντί για listening ο ίδιος δάσκαλος μας διάβασε το κείμενο αργά τρεις φορές. 

Θα κάνω εδώ μια ακόμη παρένθεση. Στην Αγγλία ( και γενικότερα στη Βόρεια Ευρώπη και τις ΗΠΑ) η έννοια της μεταγλωσσικής κώφωσης είναι αυτονόητη και παρέχονται εξίσου υπηρεσίες σε κωφούς που επικοινωνούν με τη νοηματική όσο και σε κωφούς που δεν γνωρίζουν τη νοηματική, όπως εγώ. Υπάρχει μάλιστα και διάκριση όρων: Deaf ονομάζονται όσοι επικοινωνούν με τη νοηματική και Hard of Hearing όσοι επικοινωνούν προφορικά. Κανείς δεν ξαφνιάζεται όταν βλέπει κωφό να επικοινωνεί προφορικά, αντιθέτως σε δημόσιες υπηρεσίες έχουν εκπαιδευτεί να ρωτάνε τους κωφούς: «πως επιθυμείτε να επικοινωνήσετε; Προφορικά, γραπτά ή με τη βοήθεια διερμηνέα νοηματικής; ». Πράγματα που σε μας παλεύουμε ακόμα για να γίνουν, στο εξωτερικό είναι αυτονόητα από χρόνια…

Μια άλλη γνώση που έμαθα απροσδόκητα ως μαθήτρια είναι η γνώση του πιάνου. Το 1981, υπήρχε η αντίληψη ότι το πιάνο και γενικότερα η μουσική βοηθάει στην όξυνση της ακοής σε παιδιά με προβλήματα ακοής. Ο ίδιος ο παιδίατρος μας συνέστησε μαθήματα πιάνου, τα οποία και έκανα επί 2 έτη, τρεις φορές την εβδομάδα. Πιάνο δεν νομίζω να έμαθα τελικά, ωστόσο και αυτή η εμπειρία με βοήθησε στο να έχω μια σχετική, έστω και θεωρητική, αντίληψη της μουσικής μέσα από το πεντάγραμμο και τα μαθήματα σολφέζ.

Η αλήθεια είναι ότι η μουσική μας λείπει, τουλάχιστον σε μας που την ακούσαμε ως παιδιά και χαράκτηκε μέσα μας. Εμένα μου λείπει η μουσική και ίσως αυτήν ακριβώς τη μουσική προσπαθώ να ξαναβρω μέσα από την ποίηση στη ζωή μου. Με ενθουσιάζει κυρίως η ποίηση με ομοιοκαταληξία, μάλλον επειδή αναπληρώνει μέσα μου ένα είδος μουσικής. Για τον ίδιο λόγο μου αρέσει να τραγουδώ, όταν είμαι μόνη στο σπίτι. Παλιά τραγουδούσα μόνο τραγούδια που μου μάθαιναν άλλοι (έχω αίσθηση του ρυθμού αλλά όχι της μελωδίας). Σήμερα επιλέγω βιντεάκια στο you tube, στα οποία έχω φροντίσει να φαίνονται όσο γίνεται καλύτερα τα χείλη του τραγουδιστή και περνάω μόνη μου τους στίχους υπό μορφή υποτίτλων. Ετσι, τα ξαναβλέπω και τραγουδώ κι εγώ. Μαγεία!

Αλλά ας γυρίσουμε και πάλι πίσω στα μαθητικά χρόνια. Όπως σας είπα υπήρξα άριστη μαθήτρια. Καθώς τελείωνα το Λύκειο, ήταν περίπου αυτονόητο ότι θα στοχεύσω στην Ιατρική (λόγω και του οικογενειακού περιβάλλοντος). Πράγματι, πέρασα με την πρώτη Ιατρική το 1990. Μια αστοχία όμως σε ένα ερώτημα της φυσικής μου κόστισε την είσοδο στην Ιατρική Αθήνας – πέρασα στο Ηράκλειο της Κρήτης! Και ήμουν μόνο 17,5 ετών.

 Στους γονείς μου έπεσε πανικός! Πως θα πήγαινε να σπουδάσει στην Κρήτη ολομόναχη μια 17 χρονη κοπέλα με σοβαρό πρόβλημα ακοής; Γνωστούς στην Κρήτη δεν είχαμε, κινητά και ίντερνετ δεν υπήρχαν ακόμα! Πως θα το έκανα αυτό; Η δική μου όμως αφέλεια των 17 χρόνων και η νεανική μου ορμή δεν μπορούσε να αναχαιτιστεί! 

Πήγα στο Ηράκλειο την πρώτη Οκτώβρη 1990, πριν από 23 χρόνια, με στόχο να δω «αν τα καταφέρνω». Αν δεν επιτύγχανα στις εξετάσεις του πρώτου εξαμήνου και γενικά στη ζωή εκεί, θα έπρεπε να γυρίσω πίσω – αυτή ήταν η συμφωνία με τους γονείς.

Το πρώτο εξάμηνο πέρασα όλα τα μαθήματα, μηδενός εξαιρουμένου, κι επιπλέον είχα ήδη γνωρίσει μερικούς θαυμάσιους φίλους και φίλες συμφοιτητές και συμφοιτήτριες. Με είχε, επιπλέον, «υιοθετήσει» μια ολόκληρη πολυκατοικία υπό την προστασία της! Επαιρναν τηλέφωνα για μένα, με ξυπνούσαν το πρωί όταν χρειαζόταν (τότε δεν είχα ακόμα ούτε ξυπνητήρι ούτε τρόπο να ξυπνάω το πρωί – το απέκτησα μόλις το 1998), ακόμα και φαγητό μου έφερναν συχνά! Τελικά, έμεινα στην Κρήτη 10 ολόκληρα χρόνια!

Δεν θα ισχυριστώ ότι ήταν όλα ρόδινα κατά τη φοιτητική μου ζωή. Πρώτα πρώτα, αν και ξεκίνησα πολύ δυνατά (τα πρώτα τρία χρόνια έπαιρνα μέχρι και υποτροφίες επίδοσης), κάπου στη μέση των σπουδών, εξαιτίας και μιας κατάληψης, η επίδοσή μου έκανε «κοιλιά», ακριβώς όπως βλέπουμε σε κάποιες ταινίες! Ετσι, έχασα μια χρονιά συνολικά και χρειάστηκα επτά χρόνια και τρεις μήνες ακριβώς για να πάρω το πτυχίο.

Στη μέση των σπουδών, καθώς αρχίσαμε να πηγαίνουμε και στο νοσοκομείο, άρχισα να αναρωτιέμαι σοβαρά τι κάνω στην Ιατρική και αν ήταν οι κατάλληλες σπουδές για μένα. Βέβαια, είχα ήδη αποφασίσει ότι θα έκανα εργαστηριακή ειδικότητα, καθώς καταλάβαινα ότι η απώλεια ακοής δεν θα μου επέτρεπε να γίνω παθολόγος ή χειρουργός. Ετσι, τελειώνοντας την Ιατρική το 1998 αποφάσισα να κάνω ειδικότητα στην Κυτταρολογία. Πρέπει εδώ να κάνω μια ακόμα παρένθεση για να πω ότι, παρά τις δικές μου αμφιβολίες, οι βαθμοί μου παρέμεναν υψηλοί και τελείωσα δεύτερη στη βαθμολογία στη σειρά μου, ενώ παραλίγο να πω και τον όρκο στην ορκομωσία. (δεν τον είπα για 0,04 μόρια! ) 

Οσο δυνατή όμως κι αν ήμουν στη θεωρία και στις ακαδημαικές επιδόσεις, τόσο έπασχα στην πράξη. Θα μπορούσα, άραγε, επί του πρακτέου να είμαι κι εγώ γιατρός όπως οι άλλοι;

Το 1998, χρονιά που ξεκίνησα να ειδικεύομαι στην Κυτταρολογία έγιναν σχεδόν ταυτόχρονα 2 γεγονότα που μου άλλαξαν τη ζωή και μου έδωσαν μια γενναία αίσθηση ελευθερίας και αυτονομίας: πρώτον, απέκτησα ίντερνετ και δεύτερον, απέκτησα κινητό με γραπτά μηνύματα! Και ένα τρίτο γεγονός, όχι τόσο σημαντικό όσα τα πρώτα δυο, αλλά επίσης σημαντικό, απέκτησα δικό μου ξυπνητήρι με δόνηση, που μου κούναγε το μαξιλάρι και με ξυπνούσε το πρωί.

Φανταστείτε αίσθηση αυτονομίας: στα 25 μου δεν ήμουν πια υποχρεωμένη να βάζω άλλους να μεσολαβούν για τα τηλεφωνήματά μου ή να με ξυπνάνε το πρωί. Ξαφνικά μπορούσα να μιλήσω με όλο τον κόσμο, μέσα από την μέχρι τότε απομόνωση του δωματίου μου. Απίστευτη αίσθηση!

Μετά την αρχική ευφορία όμως, συνειδητοποίησα ότι οι ορίζοντές μου ξαφνικά είχαν πλατύνει πάρα πολύ: μέχρι και η Κυτταρολογία άρχισε να μην μου φτάνει. Τελείωσα, βεβαίως, την ειδικότητα (το 2003), όμως εν τω μεταξύ είχα ήδη γνωρίσει τον σύζυγό μου και είχαμε ήδη παντρευτεί. Περιττό να πω ότι στη γνωριμία μας και μέχρι να παντρευτούμε το ίντερνετ και το κινητό βοήθησαν πάρα πολύ (και βοηθάνε και σήμερα). Μόνο το ξυπνητήρι καταργήθηκε ως βοηθητικό μέσον μετά τον γάμο, αφού εκείνος ξυπνάει πρώτος και με ξυπνάει κι εμένα – και μάλιστα με τον καφέ έτοιμο! Μέχρι, λοιπόν, να φτιάξουν ξυπνητήρι που θα κάνει και καφέ, ασφαλώς ο σύζυγός μου έχει το προβάδισμα!

Ο άντρας μου δεν έχει πρόβλημα ακοής, κι αυτό διευκολύνει την καθημερινότητά μας πάρα πολύ. Εκείνος απαντάει σε τηλέφωνα και κουδούνια, και βέβαια με βοηθάει και σε συνεννοήσεις με ανθρώπους που δυσκολεύομαι να συνεννοηθώ, όπως και σε συναλλαγές σε δημόσιες υπηρεσίες. Στο εξωτερικό είναι επίσης διαδεδομένη η έννοια του «συνοδού» ατόμων με προβλήματα ακοής, που τους μεταφέρει πιο αργά και καθαρά τα λεγόμενα πχ στην Εφορία ή σε μια Τράπεζα. Εδώ υπάρχει μόνο διερμηνέας νοηματικής, για όσους κωφούς την γνωρίζουν, ενώ απουσιάζει πλήρως η έννοια του «συνοδού» χειλεοανάγνωσης. 

Τα τελευταία χρόνια, αποφάσισα ότι πρέπει να κάνω πράγματα για να βοηθήσω εμένα και όσους είναι σαν κι εμένα, έχουν δηλαδή μεταγλωσσική κώφωση, γιατί είναι – είμαστε – αβοήθητοι και από την Πολιτεία και από τα σωματεία Κωφών. Επαγγελματικά, βρήκα τον δρόμο μου με το να ασχολούμαι με μεταφράσεις ιατρικών βιβλίων. Εργάζομαι από το σπίτι και από τον υπολογιστή μου. Έτσι, έχω τον απαιτούμενο χρόνο να γράψω και τα δικά μου βιβλία και να κάνω πράγματα για την κώφωση. 

Το 2007, όταν κυκλοφόρησε το πρώτο μου βιβλίο (μια ποιητική συλλογή), με έκπληξη ανακάλυψα ότι πολλοί άνθρωποι με ρωτούσαν όχι μόνο για τα ποιήματα, αλλά και για την κώφωση. Ηθελαν να μάθουν πως είναι δυνατόν ένας κουφός άνθρωπος να μιλάει, να επικοινωνεί προφορικά και να διαβάζει και να γράφει ποίηση. Θεωρούσαν πως όλοι οι κωφοί επικοινωνούν στη νοηματική γλώσσα και δεν συνηθίζουν να επικοινωνούν αποτελεσματικά στη δική μας γλώσσα – ότι χρειάζονται οπωσδήποτε διερμηνέα.

Συνειδητοποίησα και εγώ ότι η έννοια της μεταγλωσσικής κώφωσης και των κωφών με προφορικό λόγο είναι άγνωστη στο ευρύ κοινό της χώρας μας. Έτσι το 2008 έφτιαξα το πρώτο μου μπλογκ με τίτλο: «Κουφός είσαι ρε; Δεν ακούς; », με ιστορίες από τη ζωή μου που κυκλοφόρησαν σε βιβλίο με τον ίδιο τίτλο το 2010. 

Την ίδια εποχή άρχισα να μπαίνω πιο συστηματικά στο facebook. Μετά την ανακάλυψη του ίντερνετ θεωρώ δεύτερο μεγάλο σταθμό στη ζωή μου τα social media και κυρίως το facebook. Μέχρι τότε ασφαλώς είχα δοκιμάσει κάθε καινοτομία στο ίντερνετ (φόρουμ, blog, σελίδες, ιcq, msn, skype), αλλά σε όλα «κάτι έλειπε».

Βλέπετε, για μας που έχουμε πρόβλημα ακοής, είναι πολύ σημαντικό η κοινωνικοποίησή μας να περιλαμβάνει και γραπτούς τρόπους. Το facebook είναι μια εναλλακτική κοινωνικοποίηση για μας, όπου απολαμβάνουμε διαλόγους σε μια εικονική κοινότητα, διαλόγους που κατανοούμε 100% χωρίς να έχουμε απώλεια λέξεων και χωρίς να παίζει ρόλο η κούρασή μας, ο φωτισμός, τα άτομα που συμμετέχουν στη συζήτηση. Η μόνη συνθήκη που απαιτείται για την επικοινωνία μας είναι να γνωρίζουμε γραφή και ανάγνωση. 

Δυστυχώς, αυτό δεν είναι αυτονόητο για τους κωφούς που επικοινωνούν μόνο με τη νοηματική: καθώς η νοηματική έχει άλλο συντακτικό και έλλειψη λεξιλογίου, συνήθως δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον γραπτό λόγο και να γράψουν σωστά, κάτι που είναι εμφανές στο facebook – όπου είναι και η πρώτη φορά που γράφουν σε δημόσιο χώρο. Παρόλα αυτά, καταβάλλουμε προσπάθεια για να επικοινωνήσουμε και μαζί τους. Θέλω να πιστεύω πως η εξάσκησή τους στον γραπτό λόγο μέσω του facebook θα ωφελήσει σημαντικά και εκείνους τους κωφούς που έχουν δυσχέρεια ανάγνωσης και γραφής.

Το Μάρτη του 2011 έφτιαξα την πρώτη ομάδα που δημιουργήθηκε ποτέ στο ίντερνετ για ανθρώπους με προβλήματα ακοής, με την επωνυμία «Κουφοχωριό». Σας ανέφερα πριν το πρόβλημα των εκ γενετής – νοηματιζόντων κωφών με τον γραπτό λόγο για να κατανοήσετε για ποιο λόγο ως το 2011 δεν υπήρχε ομάδα ατόμων με προβλήματα ακοής στο ίντερνετ. Οι νοηματίζοντες κωφοί δεν συνήθιζαν ως τότε να γράφουν (και σήμερα ακόμα δυσκολεύονται), ενώ οι μεταγλωσσικοί κωφοί, που γνωρίζουν να γράφουν άριστα, ψυχολογικά δεν αισθάνονταν κωφοί αλλά «βαρήκοοι» επειδή είναι σε θέση να μιλάνε όπως εγώ – ακόμα κι αν το ακουόγραμμά τους είναι σε επίπεδα χειρότερα και από των νοηματιζόντων κωφών!

Στο Κουφοχωριό τέθηκαν – και τίθενται ακόμα – επί τάπητος όλα τα προβλήματα της κώφωσης. Οι συζητήσεις που έγιναν μου έδωσαν το έναυσμα για να γράψω το νέο μου βιβλίο, που κυκλοφόρησε μόλις και έχει τον τίτλο «Τα 7 πρόσωπα της κώφωσης». Για σας, όλοι οι κωφοί είναι το ίδιο: στην πραγματικότητα όμως είμαστε πολύ διαφορετικοί ανάλογα με το πότε επήλθε η κώφωση (προγλωσσικά ή μεταγλωσσικά) και με το ποια μέσα χρησιμοποιήσαμε και χρησιμοποιούμε για την επικοινωνία μας: προφορικός λόγος, νοηματική, γραπτός λόγος ή / και όλα τα παραπάνω.  Είμαστε όχι μόνο διαφορετικοί, αλλά επιπλέον και λόγω των διαφορετικών αντιλήψεων που έχουμε για τη ζωή και τους τρόπους επικοινωνίας είναι αδύνατον να συνυπάρξουμε στα ίδια σωματεία κωφών. 

Δεν θα είναι υπερβολή αν πω ότι, ήδηαπό τον 16^ο αιώνα βρισκόμαστε σε μια μόνιμη αντιπαράθεση προφοριστών – νοηματιζόντων, που έχει λάβει διαστάσεις «παγκούφιου» πολέμου. Στο Κουφοχωριό γίνεται μια προσπάθεια για συνύπαρξη των αντιμαχόμενων μερών και διάλογο χωρίς μεσοάβηση από τρίτους (διερμηνείς). 

Την τελευταία 15 ετία έχουν αρχίσει να γίνονται και στη χώρα μας οι επεμβάσεις κοχλιακών εμφυτευμάτων. Πρόκειται για επεμβάσεις όπου τοποθετείται εσωτερικά στον κοχλία του αυτιού ένα «τσιπάκι» το οποίο συλλαμβάνει τα ηχητικά ερεθίσματα και δονεί το ακουστικό νεύρο.  Τα εξωτερικά ερεθίσματα από τους ήχους προωθούνται στο «τσιπάκι» μέσα από μια εξωτερική συσκευή που μοιάζει με τα ακουστικά βαρηκοίας. Τα ακουστικά δεν καλύπτουν τις μεγάλες βαρηκοίες, γιατί ο ήχος δεν φτάνει να δονήσει το νεύρο – αντιθέτως τα εμφυτεύματα βοηθούν πάρα πολύ ειδικά στα μικρά παιδιά που γεννιούνται κωφά και μαθαίνουν να ακούν με το εμφύτευμα. Πρέπει όμως η επέμβαση να γίνει πριν κλείσουν τα 4, αλλιώς είναι πολύ δύσκολο να έχουμε επιτυχία με ανάπτυξη έναρθρου λόγου. 

Μέσω του Κουφοχωριού έχουμε διοργανώσει ημερίδες ενημέρωσης για τα κοχλιακά εμφυτεύματα, όπως και για την μεταγλωσσική κώφωση. Εχουμε επίσης αναπτύξει ακτιβιστικές δράσεις για να μπουν υπότιτλοι στα δελτία ειδήσεων της τηλεόρασης (σήμερα δεν κατανοούμε ούτε τις κανονικές ειδήσεις ούτε τις ειδήσεις στη νοηματική, αφού δεν έχουν υποτίτλους), και γενικότερα κάνουμε διάφορες συναντήσεις και δραστηριότητες με στόχο τη βελτίωση της ζωής μας και την κοινωνική μας ενσωμάτωση. 

Προσωπικά πηγαίνω σε ημερίδες και συνέδρια (παρακολουθώ είτε με το power point είτε με τυπωμένες ομιλίες των ομιλητών), στο θέατρο με το κείμενο του έργου ή με υπερτίτλους, σε ποιητικές βραδιές όπου μου έχουν τυπώσει το κείμενο.

Αφησα για το τέλος την ποιητική μου δραστηριότητα: Στην ποίηση με χαροποιεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι μέχρι τώρα, αν εξαιρέσουμε κάποιες διευκολύνσεις που μου δίνονται πχ τα κείμενα των ομιλιών, δεν έχω αισθανθεί να κρίνομαι ως «κωφή ποιήτρια», αλλά ως «ποιήτρια που τυχαίνει να είναι και κωφή». Οι περισσότεροι ποιητές δεν γνώριζαν το πρόβλημα ακοής μου καν, μέχρι που έβγαλα τα 2 σχετικά βιβλία.

Με αυτόν τον τρόπο θέλω να κρίνομαι και στις υπόλοιπες πτυχές της ζωής μου: ως κόρη, σύζυγος, φίλη, συνεργάτης, νονά, ποιήτρια, ακτιβίστρια της κώφωσης: ναι, είμαι μια μεταγλωσσικά κωφή γυναίκα, αλλά δεν είμαι μόνο αυτό.

Αυτές τις μέρες ξεκινώ νέες σπουδές στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο, πάνω στον τομέα του Ελληνικού Πολιτισμού. Παρόλο που έχω ήδη περάσει τα 40, εξακολουθώ να πιστεύω στο ρητό «γηράσκω αεί διδασκόμενος» και ανυπομονώ να μελετήσω Ελληνικό Πολιτισμό και Ελληνική Ιστορία… Δεν έχω γνωρίσει ακόμα τους νέους μου συμφοιτητές και ασφαλώς δεν γνωρίζουν ότι έχω πρόβλημα ακοής. Όμως αυτή τη φορά τα μαθήματα γίνονται από το ίντερνετ (μια επιλογή που δεν είχα είκοσι χρόνια πριν, όταν παιδευόμουν στα αμφιθέατρα). Κι έτσι, εδώ, ένας νέος κύκλος της ζωής μου ξεκινάει.

Αν είμαι αρκετά τυχερή, θα προλάβω μέσα στα επόμενα χρόνια τις νέες τεχνολογίες και ιατρικές εξελίξεις που θα σηματοδοτήσουν το τέλος της κώφωσης ως αναπηρίας.

Αλλά νομίζω πως, αν και είμαι στο μεσοστράτι της ζωής και οι απολογισμοί γίνονται συνήθως σε μεγαλύτερες ηλικίες, νομίζω πως, αν έπρεπε να αποτιμήσω την έως τώρα ζωή μου, κάτι που έκανα για τις ανάγκες αυτής της παρουσίασης, κι αν αναλογιστούμε από ποιες καταβολές και προδιαγραφές ξεκίνησα την πορεία της ζωής μου, θα τολμούσα να επικαλεστώ τον Καβάφη:

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα

·       Ευχαριστώ πολύ την κ. Μαρίκα Λάμπρου για την ευγενική πρόσκληση, και το βήμα που μου έδωσε για να μιλήσω, καθώς και εσάς που παρακολουθήσατε σήμερα.

ΤΑ ΕΠΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΚΩΦΩΣΗΣ

 

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 

ΣΟΦΙΑ ΚΟΛΟΤΟΥΡΟΥ, 

ΤΑ ΕΠΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΚΩΦΩΣΗΣ, 

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ – GUTENBERG 2013

Για τους ακούοντες, όλοι οι κωφοί μοιάζουν να είναι ίδιοι, είναι όμως; Είναι όλοι τους μέλη μιας κοινής πολιτιστικής ομάδας; Έχουν – όπως φημολογείται – όλοι την ίδια γλώσσα, τη νοηματική γλώσσα, ακολουθούν την ίδια κουλτούρα, μοιράζονται τις ίδιες αξίες, ανήκουν στα ίδια σωματεία και στους ίδιους συλλόγους, συναναστρέφονται οπωσδήποτε μεταξύ τους; 

Συμπαθιούνται καν ή μήπως τους χωρίζουν άλυτα ζητήματα σε σχέση με τις ιδέες και τις απόψεις τους και μίση αιώνων; Και αν ναι, γιατί υπάρχει αυτή η αιώνια αντιμαχία μεταξύ εκείνων που μιλούν προφορικά και εκείνων που νοηματίζουν; Πως δημιουργήθηκε ιστορικά αυτή η – άγνωστη στο ευρύ κοινό των ακουόντων – αντιπαράθεση και γιατί υπάρχει ακόμη, αν και παλαιότερα είχαν πει πως «ο πόλεμος των 200 ετών μεταξύ προφοριστών και νοηματιζόντων έχει τερματιστεί; »

Αυτό το βιβλίο μιλάει για τους επτά διαφορετικούς δρόμους που μπορεί να ακολουθήσει ένας κωφός μεγαλώνοντας, ανάλογα με το πώς επικοινωνεί (προφορικά ή με νοηματική) και ανάλογα με τα βοηθήματα αποκατάστασης που χρησιμοποιεί (ακουστικά βαρηκοΐας, κοχλιακά εμφυτεύματα). Είναι γραμμένο ως μυθοπλασία που αφορά σε μελλοντικό χρόνο (στο 2030) και προβλέπει τις πιθανές εξελίξεις που θα έχουν συμβεί έως τότε στον τομέα της αποκατάστασης της κώφωσης.

Το βιβλίο απευθύνεται κυρίως στους ακούοντες, εκείνους που θέλουν, λόγω επαγγέλματος ή λόγω προβλήματος ακοής στο οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον να εξερευνήσουν τα ενδότερα του κόσμου των κωφών. Είναι ένα βιβλίο χρήσιμο για ιατρούς ΩΡΛ, λογοθεραπευτές, ψυχολόγους, παιδαγωγούς ειδικής αγωγής αλλά και γονείς παιδιών με κώφωση και βαριά βαρηκοΐα.

Θα το βρείτε στον κατάλογο των επιστημονικών βιβλίων των εκδόσεων Δαρδανός-Gutenberg, καθώς περιγράφει τα μέχρι τώρα δεδομένα του κόσμου της κώφωσης με εκλαϊκευμένο και συνάμα μυθοπλαστικό τρόπο. Ενός κόσμου που για πρώτη φορά, μέσα από τον γραπτό λόγο, γίνεται προσπελάσιμος και για το ευρύ κοινό. Η συγγραφέας πάσχει και η ίδια από μεταγλωσσική κώφωση (που σημαίνει ότι έχασε την ακοή της αφού πρώτα έμαθε να μιλάει, συνεπώς δεν γνωρίζει τη νοηματική γλώσσα) και είναι γνωστή για τις ακτιβιστικές της δραστηριότητες πάνω σε αυτόν τον τομέα, που περιλαμβάνουν πολυάριθμες ομιλίες σε πανεπιστημιακά ιδρύματα και σχολεία.

Πρόκειται για βιβλίο μοναδικό στο είδος και στο περιεχόμενό του, που συμπληρώνει τα κενά στην υπάρχουσα βιβλιογραφία και διαβάζεται εξίσου ευχάριστα τόσο από κάποιον ενημερωμένο πάνω στο αντικείμενο όσο και από έναν εντελώς ανυποψίαστο αναγνώστη.

ΕΛΕΝ ΚΕΛΛΕΡ, ΤΥΦΛΩΣΗ, ΚΩΦΩΣΗ ΚΑΙ ΟΜΙΛΙΑ

Στο βίντεο βλέπουμε την Ελεν Κέλλερ (1880-1968), την πασίγνωστη τυφλή και κωφή γυναίκα από την Αμερική, η οποία εκπαιδεύτηκε στην επικοινωνία με ένα σύστημα νευμάτων-χτυπημάτων που γινόντουσαν πάνω στην παλάμη της. Τελικά έμαθε και να μιλάει, αν και όχι με καθαρή φωνή, και γύρισε όλο τον κόσμο δίνοντας διαλέξεις. Μεταφράζω τους αγγλικούς διαλόγους.

0:02

Σε αυτό το δωμάτιο βρίσκεται  μια αξιόλογη γυναίκα. Είναι η κυρία Ελεν Κέλλερ. Εκείνη δεν βλέπει

0:08

το δωμάτιο, ούτε το βιβλίο που διαβάζει. Δεν βλέπει τίποτα. Δεν ακούει το θρόισμα

0:13

της κουρτίνας πίσω της. Δεν ακούει τίποτα. Είναι κουφή. Κουφή και τυφλή. 

0:17

(ακούγεται μουσική)

0:18

Αλλά εάν μπείτε στο δωμάτιο εκείνη θα το καταλάβει. Ακόμα και το ελαφρύ βάδισμά σας θα την πληροφορήσει ότι ήδη  

0:27

έχετε έρθει. Θα την πληροφορήσει ακόμα και για το ποιός είστε - εάν σας γνωρίζει , όπως γνωρίζει την παλιά της φίλη

0:33

την Polly Thompson.

0:34

Η Polly είναι στο πλευρό της Helen Keller εδώ και 40 χρόνια, τα μισά από τα οποία ήταν για την Ελεν

0:39

η μόνη της συντροφιά - τα μάτια και τα αυτιά της Ελεν στον κόσμο.

0:46

Μιλάει με την Ελεν με ένα σύστημα των δακτύλων κατά το οποίο κάθε γράμμα έχει ένα δικό του νόημα. Οπως αυτό.

0:54

Για να ξεφεύγει από τις σκοτεινές και αθόρυβες νύχτες της, η Ελεν βασίζεται πολύ στην αφή. Δυο ακόμη

1:00

αισθήσεις έχουν απομείνει. Αυτές είναι η γεύση και η όσφρηση. 

1:06
Οι μυρωδιές - η μυρωδιά των αντικειμένων και των τοποθεσιών και των ανθρώπων  προσφέρει στην Ελεν πολλές από τις πληροφορίες

1:12

που παίρνουμε από τα μάτια και από τα αυτιά.

1:14

Αλλά το χέρι της ήταν το κύριο μέσο επικοινωνίας της με τον εξωτερικό κόσμο. Με την Πόλυ, με την Ανν, με τους 

1:18

περιστασιακούς φροντιστές της και με όσους συναντούσε.

1:22

Με το χέρι της, διαβάζει τα χείλη της Ανν. Μετά χρησιμοποιεί την φωνή της. Είναι μια αφύσικη φωνή

1:32

κι αυτό της προξενεί βαθιά λύπη. Παρά τα χρόνια προσπαθειών, η Ελεν δεν κατάφερε ποτέ να
μιλήσει καθαρά. 

1:38

Αυτό δεν είναι παράξενο γιατί από όταν ήταν ακόμα μωρό δεν άκουγε καμία λέξη κατά την 

1:43

ομιλία, ούτε έβλεπε τα χείλη να σχηματίζουν λέξεις.

1:45

Αλλά ας αφήσουμε την ίδια την Ελεν, με τη βοήθεια της Πόλυς, να σας τα πει.

1:58

Δεν είναι η τύφλωση, ούτε η κώφωση, αυτές που μου προξενούν το πιο βαθύ σκοτάδι θλίψης.

2:05

Είναι η βαθιά απογοήτευση από το γεγονός ότι δεν είμαι σε θέση να μιλήσω κατανοητά. Αυτό λαχταρώ, γιατί αισθάνομαι  

2:33

πως θα είχα καταφέρει πολύ περισσότερα εάν είχα αποκτήσει μια κατανοητή ομιλία.

2:39

Ωστόσο, εξαιτίας αυτής της στενάχωρης κατάστασης, καταλαβαίνω πληρέστερα όλες τις ανθρώπινες προσπάθειες, τις φιλοδοξίες και τις άπειρες ικανότητες των ανθρώπων.